_______Lotte van Geijn_______: LOTTE’S BLIKVANGER #115

LOTTE’S BLIKVANGER #115

Week 36

September 2014

Dit is de honderd en vijftiende column van Lotte’s blikvanger.

Een wekelijkse beschouwing over een (kunst)werk dat mijn blik ving.

EMMY ANDRIESSE

dominerend en imponerend

Het is precies honderd jaar geleden dat Emmy Andriesse werd geboren (1914-1953).

Haar laatste opdracht als fotografe werd het boek:

‘De wereld van Van Gogh´
fotografie Emmy Andriesse

Hiervoor reisde ze af naar Frankrijk, Provence en Auvers-sur-Oise, om daar haar foto’s te schieten met als aanleiding de schilderijen en tekeningen die van Gogh daar zestig jaar daarvoor maakte. Ze neemt zijn werk als uitgangspunt, maar vooral de sfeer ervan probeert ze te vangen in haar foto’s. Het fotoboek zal pas uitkomen als ze gestoven is. Op vroege leeftijd, 39 jaar sterft ze na een lang ziekbed aan kanker.

Altijd was ze bezig met fotografie, de straat op opzoek naar nieuwe beelden. Haar collega fotografe Eva Besnyo zegt in de documentaire: 'foto: Emmy Andriesse' van Carrie de Swaan uit 1991, dat Emmy doordeweeks werkte en haar zoontje bij haar man liet, en ze haar kind vooral in het weekend zag. Eva was het daar niet mee eens en werkte zelf weinig in de periode dat haar kinderen klein waren. Misschien wist Emmy dat ze niet oud zou worden en werkte ze daarom zo hard.

Momenteel is er een tijdelijke tentoonstelling in het van Gogh Museum die haar serie 'De wereld van van Gogh' toont, maar ook eerder werk van haar presenteert dat haar typische stijl laat zien.

Neem de lift naar de tweede verdieping of beklim te viertal trappen en ga direct naar het prentenkabinet in het van Gogh Museum.

(Het prentenkabinet? Hebben wij een prentenkabinet? Vraagt de bewaker mij als ik hem vraag waar het prentenkabinet is. Je moet hier door detectiepoortjes alsof je op Schiphol door de douane gaat. Maar de wereld van van Gogh is dan ook een andere wereld, een hele speciale wereld.)

Daar vind je de foto’s van Emmy Andriesse. Prachtig gepresenteerd in mooie simpele houten lijsten met groot passe-partout. Ernaast zijn alleen bij sommige foto's een kleine afbeelding geplaatst van het werk van van Gogh waar de foto op geïnspireerd is. Het hangt er niet naast.

Wel hangt op dezelfde verdieping in de volgende zaal het echte schilderij: 'Bloeiend perenboompje' 1888. Werkelijk een fenomenaal mooi doek dat Emmy inspireerde tot deze foto:

De foto’s van Emmy zijn rouw en echt en laten de gewone mens zien. Op straat. In het leven. Ze had de gave op het juiste moment het beeld te vangen met haar camera. Ze was een directe persoonlijkheid, erg brutaal en open.

Zo hangt er bijvoorbeeld een prachtig portret dat ze maakte van een man met een sigaret in Parijs ca. 1950. Haar werk is gestileerd, direct en serieus.

Mede studente Eva Loeb vertelt in de documentaire dat Emmy technisch niet de beste was op de academie in Den Haag, maar dat ze wel de meest gedrevene was, de meest gepassioneerde, de meest gecommitteerde aan haar werk. Als ze naar Parijs of Londen vertrokken met een groep fotografen dan was zij het meest bezig met haar fotografie.

Ed van der Elsken omschrijft haar als een 'sad angry little woman'; droevig kwaad wijfie. Hij bezocht haar soms thuis waar ze bezig was haar werk af te drukken. 'Heel modderig, diep in de halftonen.'

Ze baalde er altijd van dat ze haar werk technisch niet goed genoeg kreeg: vond ze zelf. 'Je maakt het toch om het publiceren, om het te laten zien.'

Maar ze ging wel haar foto’s naar de bladen en kranten en door haar bijdehante karakter kreeg ze het voor elkaar vaak te worden gepubliceerd.

Ook legde ze de hongerwinter van 1944 vast. De foto van het jongetje met het pannetje is een beroemd werk van haar geworden. Het beeld lijkt als een gevangen moment uit de werkelijkheid. Toch heeft ze weldegelijk het beeld geanceneerd en het jongetje gevraagd op allerlei manieren met zijn pannetje langs te lopen. Uiteindelijk koos ze het beeld waar hij het pannetje voor zijn buik houdt.

Later ging ze ook mode fotograveren. Dit was eingelijk not-done voor de activistische groep waar ze bij hoorde. Maar ze maakte foto's zonder ze te retoucheren, vertelt te voormalig hoofdredactrische Hanny van den Horst van het modeblad Margriet. ´Daar moesten we wel erg aan wennen, alles bleef zichtbaar: plooien en moedervlekken. Zeer ongebruikelijk.´ Ze was de eerste fotografe die ze in opdracht foto´s voor het blad lieten maken. Tot dan toe hadden ze altijd foto´s gekocht uit Parijs of ze kregen ze ze gratis.

Haar laatste project werd de wereld van van Gogh. Het is de wereld van van Gogh door de ogen van Emmy Andriesse. De wereld van Andriesse.

'En als zij dus heel serieus achter van Gogh aan gaat rennen voor dat dat in de mode was. Nou dat was wat!' zegt Ed van der Elsken liefdevol over haar.