LOTTE’S BLIKVANGER #66

LOTTE’S BLIKVANGER #66

Week 37

September 2013

Dit is de zesenzestigste column van Lotte’s blikvanger.

Een wekelijkse beschouwing  over een (kunst)werk dat mijn blik ving.

ECHT ZIEN

Het handvat van de deur van de uitgang is opmerkelijk warm als ik hem vastpak en open duw. Tig aantal handen zijn me voorgegaan. Sommige musea bezoek je bijna nooit meer, omdat je er van te voren al vanuit gaat dat er te lange wachtrijen bij de ingang zullen staan. Tot ik er achter kom dat ik met mijnMuseumjaarkaart op vriendelijke wijze op de rechter ingang gewezen te wordt en ik de rij voor de kassa moeiteloos langs kan lopen.
De eerste verdieping,; tweemaal naar rechts en dan zie ik hem hangen:
Zonsondergang bij Montmajour. Vincent van Gogh 1888.

'Nieuw schilderij Van Gogh ontdekt.'

Zonsondergang bij Montmajour
Vincent van Gogh
1888 

Het kunstwerk, niet groter dan 72 x 93cm, is door een jonge Noorse verzamelaar in 1910 aangekocht. Toentertijd werd er getwijfeld aan de authenticiteit van het werk en verdween het uit het zicht. Na uitgebreid kunsthistorisch, documentair en technisch onderzoek is nu dan toch bewezen dat het hier wel degelijk om een echte van Gogh gaat.

Het is dinsdag 24 september 2013 en het werk is vandaag voor het eerst te bezoeken en te bezichtigen.

Wanneer ik de trap weer afdwaal kijk ik even op mijn telefoon, 14.45u. Het heeft me drie kwartier gekost om het schilderij enigszins te kunnen zien. Je kunt iets zien, maar echt zien is werkelijk een ander verhaal.

Vanaf de rechterkant buig ik steeds dichter naar het doek toe. Duidelijk is opeens te zien hoe dik de verf erop is gezet. Ik buig snel terug, kijk schuchter om, ‘Sorry’ prevel ik.  
‘I know.’ antwoord de grijs ogende muis, die een felle dame blijkt te zijn. Het schilderij als haar welp beschermt. Een jong stel kreeg net de volle laag: in een rechte verticale lijn met het hekje dien je afstand te houden.

Maar het schilderij lijkt een zuigkracht te bezitten die je bijna onmogelijk kunt weerstaan als je er dicht in de buurt van komt.

Eerst lijkt het alsof je ogen de chaos van het doek niet kunnen bevatten. De structuur van de dikkere en dunnere kwaststreken, het aardse warme kleuren pallet; ze lijken vlak en abstract. Pas na een half uur wennen je hersenen aan het beeld als je het van meerdere kanten hebt benaderd en van dichterbij en van veraf hebt bestudeerd. Pas dan lijkt opeens het landschap zich aan je te openbaren en als het beeld op zijn plek valt en samenvloeit zie je opeens hoe ongelooflijk mooi het is.

Ik vermijd het om andere schilderijen van van Gogh te bekijken, toch kan ik niet anders dan even naar het schilderij met de bootjes op het strand te lopen. Vissersboten bij Les Saintes-Maries-de-la-Mer, 1888

Vincent van Gogh (1853-1890).

Ook andere schilderijen bevatten dezelfde onbeschrijfelijke aantrekkingskracht, maar dit is ook te verkaren door het feit dat het beeld duidelijk in mijn herinnering is opgeslagen. Het voelt als thuis komen, als het terug zien van een goede vriend wanneer het kunstwerk mijn blik vangt.

Dit nieuwe schilderij, nieuw is het eigenlijk niet te noemen, ook gemaakt in 1880, maar wel nieuw ontdekte schilderij is nog niet door middel van ontelbare reproducties en eerdere bezoekjes aan het van Gogh besmet. Hierdoor is je blik onbevangener en daardoor dat het ook meer tijd kost om het werk echt te zien.

Zelden zag ik een schilderij wat zo slecht is als reproductie. Op de afbeelding op de flyer zijn de kleuren vieslijk bruinig en groen. Het schilderij oogt een brij aan kleuren en een verlies aan controle. Ondanks dat van Gogh het werk in een brief aan zijn broer Theo omschrijft als een studie die het niet haalt bij wat hij had willen maken. Is het origineel sensationeel. Dat het werk hem teleurstelde  verweet hij onder andere aan de harde mistralwind en het late zonlicht.

In mei van 1888 verkende van Gogh  de omgeving van Montmajour vlakbij Arles en maakte kleine pentekeningen als Heide. In juli van dat jaar keerde hij terug om dit nieuw ontdekte werk te maken: Zonsondergang bij Montmarjour. Een week later maakte hij het schilderij Rotsen dat in het bezit is van het Museum of Fine Arts in Houston. 

VINCENT VAN GOGH 
Dutch, 1853 - 1890 
The Rocks 
1888 
Oil on canvas 21 5/8 x 25 7/8 inchesThe Museum of Fine Arts, Houston

Wat hij zelf dacht niet te kunnen verwezenlijken in de schilderijen deed hem besluiten om het in een andere tecnhiek te proberen; potlood, pen, rietpen, penseel en zwarte inkt op papier. Het werk  De rots van Montmajour met pijnbomen is een adembenemend mooi werk en hangt nu ernaast in het van Goghmuseum.

• VINCENT VAN GOGH 
• Rietpen, pen en penseel in grijze en zwarte inkt, op vergé papier, 
• 49 x 61 cm
• 1888
• Van Gogh Museum Amsterdam

Het schilderij Zonsondergang bij Montmajour is in bruikleen van het van Gogh Museum tot oktober 2014.

En laat je niet misleiden door de lelijke reproducties of de kritische, nooit tevreden-zijnde zelfreflectie van de kunstenaar. Dit werk is in levende lijve een warme omhelzing. 

En zoals Donna Tartt het mooi verwoordt, over een geheel ander schilderij overigens, maar niet minder toepasselijk: ‘Je ziet de menselijke hand van de schepper. Dat geldt trouwens voor alle grote kunst.’

-Lotte van Geijn