LOTTE’S BLIKVANGER #53

LOTTE’S BLIKVANGER #53
Week 25

Juni 2013

Dit is de drieënvijftigste column van Lotte’s blikvanger.

Een wekelijkse recensie over een werk dat mijn blik ving.

Vandaag is het maandag 24 juni 2013. Op het eerste gezicht een niks zeggende dag was het niet dat ik gisteren een tocht aflegde naar een uiterste van ons land; Zeeuws-Vlaanderen. Je steekt de grens over en via de ring van Antwerpen draai je dan terug onze landgrens over naar Zeeland. Ik zag het stuk rivier waar de Noordzee overgaat in de Schelde die Antwerpen doorkruist. Megagrote vrachtschepen, hoekig lomp, stapelingen van containers, die loom over het vreemd troebele  alggroene water voort stuwen.

Daarvoor doorkruis je Noord-Brabant. Voordat je Breda bereikt kom je langs Oosterhout. Tot voorkort een nietszeggende plaats waar geen bal te beleven is.

 Vandaag, maandag 24 juni 2013 is er oproer. 

Hiervoor reizen we af naar Friesland, naar het plaatsje Lemmer. Lemmer ligt aan het IJselmeer. Je hebt er een Duikmuseum, een Speelgoedmuseum en een Vlindertuin. Je kunt er een schiphuis huren, een zeiltocht maken op de Vliegende Hollander of voor E19,95 een koe knuffelen. Allemaal niks bijzonders in een tevens oersaai dorpje in Nederland, maar zonder dat daar veel bekendheid aan is gegeven heeft men daar aan een bijzonder project gewerkt.

Vandaag maandag 24 juni 2013 gaat er op speciaal transport via de A6, de A27 en de A58 van Lemmer naar Oosterhout een 30 meter hoge kaneelstok. 

EEN DERTIG METER HOGE KANEELSTOK. 

De kaneelstok, de Oosterhoutse kaneelstok wordt als sinds 1894 gemaakt. In 2011 ging het bedrijf Rens Joosen Suikerwerken failliet dat het receptuur in 1984 kocht en op traditionele ambachtelijke wijze bleef maken en werd overgenomen door Holland Foodz. Op het originele recept en merknaam zit patent en niet zomaar iedereen mag de kaneelstokken maken. Er was zelf een klein relletje toen een concurrent uit Oosterhout een restpartij opkocht en verkocht aan kermissen. Holland Foodz zegt nog steeds op deze traditionele wijze de kaneelstok te vervaardigen in Oosterhout. Zou daar dan eens per week een heerlijke kaneellucht door het dorpje waaien?

Het is aannemelijk dat het een  initiatief is van deze producent. Een locaal product is hip. Het geeft een kenmerk aan een plek, zoals Flipje dat voor Tiel is.

Maar uit Oosterhout komt niet alleen de kaneelstok, ook de zuurstok, de oosterhoutse regenboogbal, wijnbal, kermisstokken, skyballen, kaneelkussentjes, dropstukjes, kersenstukjes, kaneel, drop, perpermunt –hompen, wijnstokken en dropstokken, aarbeien, bananen of bosvruchtenstok, de gegreinde frambozenstok, de blauwebessenstok, sunnystok en de vlaggenstok; ze zijn allemaal: De Oosterhoutse.

Wie zou deze 30 meter hoge kaneelstok ontworpen hebben? Is deze kaneelstok een kunstwerk te noemen? Zoals de Olifanten van Tom Claassen langs de snelweg bij Almere of de man met trechter Big Funnelman  van Atelier van Lieshout bij de afslag Breda? Of is dit gewoon een marketingtruc van een producent? Is het een object zonder inhoud? Is Flipje Tiel kunst? Of is dit de puurste vorm van kitsch?

In augustus 2012 opende in Oosterhout de grootste lollyfabriek van Nederland. Per jaar produceren ze 80 miljoen lolly’s. Snoeprocucent Jan Harm Spijkervet heeft anderhalf jaar moeten lobbyen om het bij de gemeente voor elkaar te krijgen om deze megastok voor zijn kantoor te zetten. 

 In Lemmer zijn ze er drie weken meebezig geweest om dit ding te vervaardigen. ‘Het is echter geen kunstwerk. Het ding heeft wel degelijk een functie. Het is een suikersilo die grondstoffen levert voor de productie van het snoepgoed in de fabriek, zegt Jan Harm Spijkervet. ‘Het is geen reclame voor één product of bedrijf, maar reclame voor Oosterhout als stad.’

Zoals de Bossche bol, het Haagsche hopje  is er nu de Oosterhoutse kaneelstok. Als het kenmerk voor een stad; Manneke Pis voor Brussel en de Eiffeltoren voor Parijs.

Kitsch is het pure kitsch.

Pure verspilling en onnodige landschapsvervuiling.

Kitsch is een net zo lastig te definiëren term als kunst. Kitsch is iets als het lelijk, smakeloos of slecht is. Kitsch is het nadoen of namaken van voorbije cultuuruitingen of kunststromingen. Zoals de producent zelf zegt dat de kaneelstok  geen kunst is; het is zelfs geen kitsch te noemen. Het is lager dan kitsch.

In het postmodernisme is het echter juist steeds vaker dat kunstenaars elementen hergebruiken uit massamedia en cultuur. De grenzen zijn vervaagd. 

Jeff Koons is de eerste waar je aan denkt. Zijn werk is doorspekt met kitsch-elementen. 

En kijkend naar het werk:

Sacred Heart (Red/Gold)

high chromium stainless steel with transparent color coating

140.5 x 86 x 47.6 inches

356.9 x 218.4 x 120.9 cm

1 of 5 unique versions (Blue/Magenta, Gold/Red, Magenta/Gold, Violet/Gold, Red/Gold)

1994–2007

zie ik inderdaad een rood megahart met gouden lint dat een hart van chocolade zou kunnen hebben. Het grappige is dat hij zelf over zijn werk zegt dat het geen ironie bevat. Dat er geen gat is tussen wat men ziet en wat het werk is. Dan zou zijn werk net zo hol zijn als kitsch en IS het dus Uberkitsch te noemen in plaats van kunst. Koons maakt kunst en is met zijn kitsch in de hoogste regionen van de kunstwereld omarmt. Het grote verschil is dat Koons dus niet pretendeert iets anders te laten zien dan dat wat er is. Terwijl onze snoepproducent een functie geeft aan zijn suikersilo en hem aankleed tot kaneelstok. We kijken tweemaal naar pure verpakking, alleen met totaal verschillende inhoud. Nee geen kaneelstok uit Oosterhout voor mij. In het Heilige Hart van Koons zit de schoonheid van kitsch.

Ik smul bij het werk van Koons en ik walg bij de kaneelstok van Oosterhout.

- Lotte van Geijn

Sacred Heart (Red/Gold)

high chromium stainless steel with transparent color coating
140.5 x 86 x 47.6 inches
356.9 x 218.4 x 120.9 cm
1 of 5 unique versions (Blue/Magenta, Gold/Red, Magenta/Gold, Violet/Gold, Red/Gold)
1994–2007

Kaneelstok op weg naar boven (Foto: F. Triki)