Essay

INTERPASSIVITEIT

Auteur: Lotte van Geijn 

02.05.2014

Het was me al eens eerder aangeraden: series kijken via Netflix, maar het kwam er niet van.

Ik ben in een huis van vrienden. Het is een groot nieuwbouw huis. Met voor- en achtertuin,  grote woonkamer, keuken met afwasmachine, eerste verdieping met drie slaapkamers, een badkamer met tweede toilet en een hele fijne douche en boven op zolder nog een kinderslaapkamer, een hok voor de ‘levende apparaten’, zoals de Belgen ze noemen: de wasmachine en een fijne werkkamer.

Het huis heeft een automatisch systeem voor de luchtcirculatie en is op constante temperatuur. Het is hier stil en de buren zijn erg vriendelijk. De buurjongens komen langs met zelfgemaakte vloeibare water ijsjes; of ze hier in de vriezer mogen, omdat hun vriezer vol is.

Natuurlijk mag dat, ik trek de grote koelkast open, hij heeft drie lades die vriesvak blijken te zijn. Ik heb thuis niet eens een vriesvakje met z’n deurtje boven in je koelkast, maar ach dat is toch meestal binnen de kortste keren dichtgevroren. Welke smaak de zelfgemaakte ijsjes zijn? Peer, aardbei banaan, natuurlijk.

‘Ik ga het niet over gordijnen hebben.’ Een vriend vertelt me over zijn online dating ervaringen.

Hier in dit mooie huis hangen nieuwe gordijnen, ik vind ze prachtig, met z’n stokje eraan waarmee je ze open en dicht doet; zodat je de gordijnen zelf niet hoeft aan te raken en ze netjes blijven.

Als ik me ’s avonds op de bank laat neer ploffen zet ik de tv aan. Netflix. Eindelijk maak ik er kennis mee. Ik scroll eindeloos over het scherm langs de digitale hoezen. Er is een map: ‘onlangs bekeken’. Ik kies voor de serie ‘Californication’.

‘Onlangs bekeken’ betekent niet per se dat de series ook daadwerkelijk bekeken zijn. Of misschien alleen de eerste tien minuten. Hoe vaak gebeurt het wel niet dat we een televisieprogramma, film, serie of documentaire opnemen, om hem later te bekijken, maar we er uiteindelijk nooit aan toe komen ze werkelijk te zien? Ik beken; meestal is dat ook bij mij het geval.

Een typisch voorbeeld van interpassiviteit. De oosterijkse filosoof Robert Pfaller lanceerde dit concept aanvankelijk in de jaren negentig als reactie op de nieuwe ontwikkeling in de moderne kunst van het 'interactieve kunstwerk'. Kunstwerken die de toeschouwer zouden betrekken en zelfs onderdeel van het kunstwerk zelf zouden maken. Maar hij constateerde ook een tegen reactie. Als voorbeeld haalt hij het kunstwerk ‘Bar Bot’ van het Oostenrijkse collectief Human Robotics Laboratory aan dat te zien was tijdens het Dutch Electronic Art Festival 2004 in V2 in Rotterdam.

'Bar Bot'
Human Robotics Laboratory
2004

Deze robot vraagt mensen om geld, heeft hij genoeg  dan bestelt hij aan de bar een biertje en slaat dit achterover. Het werk maakt de toeschouwer nu juist overbodig en neemt zijn/haar rol als consument of toeschouwer op zich. Er wordt geen activiteit verwacht, maar eerder een passiviteit overgegeven aan de toeschouwer. Zoals robots normaal activiteiten van mensen overnemen, is deze robot nu volledig egocentrisch en doet het enkel voor zichzelf.

De Bar Bot die een biertje achterover slaat is net als de het opnemen van de serie of film, het apparaat kijkt als het ware namens ons naar de film: interpassiviteit.   

Ik vind het een verontrustende ontwikkeling en besluit dus tijd te nemen om zelf naar de serie ´Californication´ te kijken. Het eerste seizoen, ik loop hopeloos achter, seizoen zeven is dit jaar uitgekomen. 

Het gaat over de schrijver Hank. Hij heeft een bestseller geschreven die verfilmd is; maar niet naar zijn zin. Hij heeft een dochter met zijn ex Karen. Hij probeert haar voor zich terug te winnen. 

Ondertussen verveelt de sexverslaafde Hank zich niet en date er wild op los waardoor hij in hilarische situaties belandt. 

Na een aflevering of zes is het lastig te stoppen met kijken. Net als de serie ´24´ met Jack Bauer, ´The Sopranos´ met Tony Soprano of´ Borgen´ met Brigitte Nyborg; het is verslavend. Ik bewonder scenarioschrijvers van series om hun talent om elke aflevering weer met een cliffhanger te laten eindigen.

De Sloveense filosoof Slavoj Zizek beschrijft de term ´interpassivieit´ als een vorm van uitbesteding van consumptie en beleving als een fenomeen wat perfect past in het huidige kapitalistische systeem. Niet onze activiteit, maar onze passiviteit besteden we uit aan een ander medium. Hierdoor ontstaat er namelijk tijd om andere dingen te doen, terwijl we de series, films, documentaires die we opnemen niet kijken. We worden overmatig actief en hij lijkt te waarschuwen voor hyperactiviteit.

Zoals de toekomst ons de google-glasses zal brengen om alles op te nemen, om later ons eigen leven terug te kunnen kijken, wat we nooit zullen doen. 

Zoals we alles op de tijdlijn van Facebook zetten, die onze berichten bewaart, zodat we ze later nog eens terug kunnen lezen, wat we nooit doen. 

Zo raken we steeds minder betrokken en hebben we steeds minder belangstelling voor elkaar en verliezen we onszelf in hyperactiviteit.

Google Glasses
2014

Alles registreren en opnemen voor later, maar wat als er nooit tijd is voor dat ‘later’? Ik weet niet of ik zo mijn leven eigenlijk wel wil inrichten en leiden. En ik schaam me er opeens niet meer voor het feit dat ik vannacht het eerste seizoen van ‘Californication’ daadwerkelijk heb  gekeken. (knipoog)