LOTTE’S BLIKVANGER #82
 |
Week 3
Januari 2014
Dit is de tweeëntachtigste column van Lotte’s blikvanger.
Een wekelijkse beschouwing over een (kunst)werk dat mijn
blik ving.
Art as Therapy?!!
Via via kom ik terecht op de site The School of Life.
Ik
bekijk een lezing van vijfenveertig mintuten van de Britse filosoof Alain de
Botton. Driekwartier lijkt
 |
| Art as therapy Alain de Botton John Armstrong |
Alain de Botton heeft een nieuw boek geschreven samen met schrijver
John Armstrong; ´Art as Therapy,´ ´Kunst is therapie´.
Had je me deze titel een paar
jaar, zelfs een paar maanden geleden voorgeschoteld dan had ik je wellicht
spottend aangekeken; Kunst is therapie? Het zou een controversiële titel kunnen
zijn, maar als je ervoor open staat, blijken de dingen zich vaak anders uit te
vouwen dat je dacht te voorzien.
Alain de Botton speekt in zijn talk over de negatieve connotatie
die we hebben bij zelfhulpboeken. Hij pleit voor het loslaten van dit begrip in
relatie tot de benadering van kunst, kunst in de breedste zin van het woord,
beeldende kunst, architectuur, design.
 |
| Alain de Botton |
Makkelijk glijdt hij door de theorie heen, moeilijke materie
die hij zo weet te brengen dat het luchtig en begrijpelijk is.
Halverwege onthuld hij voor mij een opmerkelijk feit, van 25
april tot 7 september 2014 heeft hij, samen met John Armstrong, van Rijksmuseum
directeur Wim Pijpers, de vrije hand gekregen om een deel van de vaste
collectie te herinrichten. Hij vind het een misopvatting kunst te categoriseren
naar de chronologische tijd. Liever ziet hij het per onderwerp gebeuren.
Hij vertelt gedetailleerd en eerlijk over zijn eerste keer
dat hij als tiener een echte Rothko zag in Tate in Londen. Hoe hij twijfelde
over zijn eigen interpretatie, wat kunst vaak met mensen doet, ze onzeker
maken, het gevoel geeft het waarschijnlijk niet goed te begrijpen. De informatie
op het bordje, naam, formaat, verf soort biedt ook geen verdere uitkomst voor
wat je eigenlijk echt ervaart: voelt, als je werk ziet. Hij vertelt over een interview met Mark Rothko zelf,
en quote hem:
‘Look, what
I’m trying to do with my works of art, you’ve got sadness in you, I’ve got
sadness in me, and my works of art are places where the two sadness can meet,
and therefore both of us need to feel less sad.’
Had dat maar naast het schilderij groot op de muur gestaan
dan had ik beter geweten wat ik ermee moest. Er is niks mis met de kunst zelf,
maar met het frame waarin het wordt geplaatst, daarom zegt Alain de Botton is
het nodig de kunst te ‘reframen’.
In het Rijksmuseum zullen Alain en John zelf een reeks van
150 kunstwerken voorzien van speciale bijschriften. Teksten die de bezoeker
helpen confronteren met hun persoonlijke aangelegenheden als, werk, liefde,
status, sterfelijkheid en relaties. De aandacht op wat het kunstwerk met de
bezoeker doet en niet de nadruk op de oorsprong van het kunstwerk of de maker
ervan.
Het boek ´Kunst als therapie´ blijkt niet bij de afdeling
filosofen onder de B van Botton te staan. Botton heeft al een reeks van boeken
op zijn naam staan, maar dit nieuwe boek, verschenen in oktober ,ligt op de
kunstafdeling van Atheneum Boekhandel. Een mooie uitgave met dikke kaft en kleurrijk
geïllustreerd met de kunstwerken ter aanleiding van de theorie.
Het leest als
een trein. In het eerste hoofdstuk ´Methodologie´ gaan ze in op de zeven functies
van kunst: herinneren, hoop, leed, weer in balans komen, zelfinzicht, ontwikkeling, en waardering en de vraag ´Wat is de zin van kunst? ´Vervolgens gaat het verder
via de grote thema’s Liefde´, Natuur, Geld en Politiek.
 |
| ´Goethe bij het raam in Rome´ Johann Heinrich wilhelm Tischbein 1787 |
Ondanks dat ik hun kijk op kunst en de functie
ervan erg waardeer, vind ik soms het boek erg sturend is. Het rijk geïllustreerde boek
heeft bij de afbeeldingen van zeer bekende kunstwerken nu een
kort bijschrijft van John en Alain. Het stuurt je kijk ervaring, je emoties een
bepaalde richting in. Ik begrijp dat dit soms misschien verhelderend kan zijn,
maar ook het mooie aan een kunstwerk is, is dat iedereen er weer zelf iets ik ziet en uit haalt.
De kleine bijschrijften zijn soms erg
grappig, toch zetten ze de kunstwerken ook meer in hun
context en dat is helpzaam bij de waardering van het werk.
Zoals de tekst ´Een
van de dingen die Goethe zo waardeerde was de manier van kleden: in hemdsmouwen
en makkelijke schoenen ( een kruizing tussen slippers en espadrilles). Bij het
werk ´Goethe bij het raam in Rome´ van Johann Heinrich wilhelm Tischbein uit 1787
 |
| David Hockney Portrait of an Artist ( Pool with two figures) 1972 |
of ´Dit is waar we in het regenachtige Engeland
het meeste behoefte aan hebben.´ David
Hockney Portrait of an Artist ( Pool with two figures), uit 1972.
 |
| Studie van een foetus Leonardo da Vinci 1511 |
Of ´Ik
weet het niet, maar ik zal erachter komen´, bij Studie van een foetus Leonardo da
Vinci 1511.
In het hoofdstuk nieuwsgierigheid.
Dat is toch wel een mooi uitgangspunt, dat een kunstwerk zou
kunnen aansproren tot nieuwsgierigheid. Tot veerkracht tot sensualteit.
´
 |
| Herbert Read jaren ´60 |
Een later hoofstuk heet ´De rol van de recent bij de ontwikkeling van goede smaak.´ In
de jaren zestig zorgde de kunstrececent Herbert Read voor een grote verandering
van de waardering van moderne kunst in Engeland. Doormiddel van boeken,
lezingen radio optredens en tentoonstellingen leerde hij mensen meer over
kunst.
‘De beste kunstrecenenten helpen ons om presoonlijk relevante redenen
te ontdekken om bepaalde werken wel of niet te waarderen. (…) Zelfs als we
wereldberoemde en alom geliefde kunstwerken bekijken blijven we vaak het
antwoord nog schuldig op de vraag waarom ze ons aanspreken. Een goede kunstrecent kan achterhalen war er werkelijk gaande is wanneer we door een werk
geraakt worden en kan die emotie onder woorden brengen.’ P. 170
In de laatste slotconclusie van het boek ´Een hypothese voor een opdrachtenstrategie´ richten ze zich tot de kunst en kunstenaar:
‘Kunstenaars worden uitgenodigd een vastomlijnde didactische missie te volgen om de mens te helpen in zijn zoektocht naar zelfbegrip, empathie, troost, hoop,
zelfvertouwen en voldoening. Vragen als ‘Waar gaat kunst over? of ‘Waar dient
kunst toe’ zijn dan veel concreter.’ P.234
En van Herbert Read kom ik terecht bij Wilfried de Jong.
Zijn nieuwste programma heet ´Fotostudio de
Jong.´Een kleine benedenverdieping in een typisch Rotterdamse volksbuurt. In zijn nieuwe ruimte onderzoekt hij de fotografie. De liefde ervoor is te zien, horen en te voelen in alle details. ´Als de tijd het beeld stopt…´ een documanetaire magazineprogramma waarin hij opzoek gaat naar de verhalen achter de stilstaande beelden.
 |
| FotoStudio de Jong |
Een foto groot afgedrukt, twee krukken, hij en de fotograaf Koos
Breukel, een interview zoals alleen Wilfried dat kan, echt, puur, rouw, eerlijk ,direct, liefdevol, met aandacht en verbazing, nieuwsgierigheid op
ontdekkingstocht.
 |
| Wilfried de Jong |
In tegenstelling tot Alain de Botton, die zich enkel richt op het kunstwerk zelf en zijn waarde tot de innerlijke zoektocht, betrekt
Wilfred de Jong, de maker, de fotograaf in deze zoektocht.
Wilfried stelt zich
bescheiden op, van kunstwerk, naar maker, naar toeschouwer, Wilfried is
onderzoekende kijker, maar met enorme kennis, toch probeert hij onbevangen te kijken,
opnieuw te kijken en helpt ons het werk mee te voelen en de context te
vergroten.
FotoStudio de Jong zorgt voor herkenning, voor begrip, voor zelfkennis, voor troost, voor een mogelijkheid om menselijke emoties te delen.
Het heeft een helende werken op onze ziel.
-Lotte van Geijn
Of kijk op de site http://www.artastherapy.com/
Fotostudio de Jong
YES! Nog negen afleveringen te gaan op de zaterdagavond Ned
2, 21.15u en de eerste
aflevering terug te zien via: uitzendinggemist
Geen opmerkingen:
Een reactie posten